Trump Mı? Zengezur Mu?

Kafkasların yıllar süren siyasi sorunları son beş yılda çok hızlı bir şekilde tezat gelişimler ile son bulmuştur. Yaşanan olaylar ve varılan sonuç , aklımızda bir çelişki yaratmaktadır. Bu çelişki savaşların kaynağının halkların arasındaki kin ve düşmanlık mı yoksa siyasilerin belli başlı açıklamaları ve çıkarları mı olduğudur. Tarih boyunca siyasiler veyahut toplum adı ile devlet büyükleri, devletin çıkar çatışmaları adı altında toprak, enerji, ticaret yolları sebepleri ile savaşlara yön vermişlerdir. Halkların bu konudaki rolü ise genellikle milliyetçi veyahut  dini sebepler olmaktadır.

Azerbaycan Ermenistan çatışmaları : Karabağ tartışması 1988-1989 yıllarında bölgede bazı kesimlerde yoğun nüfusa sahip olan Ermenilerin bağımsızlık için referandum düzenleyip bağımsızlık kararı almasıyla başladı. İki toplum arasında meydana gelen karşılıklı çatışmalar ve sokak gösterileri Azerbaycan ile Ermenistan arasında büyük bir gerilim yaratmış ve yüzbinlerce kişi bu tartışmalar sonrasında yaşadığı topraklardan göç etme durumunda kalmıştır. Bu yıllardan  1994 tarihine kadar karşılıklı çatışmalar  SSCB nin yıkılması ve siyasi örgütler altında bulunan silahlı milislerin çatışmaları ile devam etmiş ve Aralık 1993’te Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri‘nin başlattığı kış taarruzlarının askeri başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra dönemin Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev diplomatik kanalları kullanarak barış koşullarını aramaya başlamıştır. Daha sonra 27 Eylül 2020  ile Azerbaycan ve Ermenistan destekli Dağlık Karabağ Cumhuriyeti birbirlerini yerleşim bölgelerine füze ve hava saldırıları yapmakla suçladı. Azerbaycan, Ermeni tarafının saldırdığını ve buna karşılık Azerbaycan’ın karşı saldırı başlattığını söyledi. Azerbaycan’ın, 8 Kasım 2020’de, Şuşa’yı ele geçirmesinin ardından, 9 Kasım 2020’de Rusya’nın aracılığıyla internet üzerinden barış anlaşması yapıldı. Azerbaycan barış anlaşmasıyla savaş esnasında ele geçirdiği bölgeleri ve Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan topraklarını geri aldı. Savaş sonucunda savaşa maruz kalan iki tarafın da halkı mağdur durumda kaldı.

Özetlemiş bulunduğumuz Azerbaycan Ermenistan savaşı kaynağında halkların bulunduğu bir savaştır. Siyasi bütünlük sağlanmadan yapılan çatışmalar ve kıyımlar bunu desteklemektedir. Lakin son zamanlarda yapılan Zengezur Projesi hem gidişata hem de sürece aykırılık oluşturmuştur. Bunu sebebine ilerde değineceğiz peki Zengezur Projesi nedir?

Zengezur Projesi

Ermenistan’ın en güneyinde yer alan eyalet, Syunik adını taşıyor. Azerbaycan’da ise bu bölge için Zengezur ismi kullanılıyor. Bu bölgenin doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti yer alıyor. Zengezur Koridoru projesi ise bu bölgeden açılacak kara ve demiryolu ulaşımıyla Azerbaycan’ı doğrudan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne bağlamayı hedefleyen projenin adı. Stalin, iç sınırları çizerken, Azerbaycan Türkleriyle Anadolu Türkleri arasındaki irtibatı kesmek için, Ermenistan’ın Zengezur bölgesini İran’a kadar uzatmış, Azerbaycan’ın Nahcivan’la irtibatını koparmıştı. Nahcivan Türkiye ile sınırdaştır. Daha geniş anlamda ise proje Azerbaycan’ı doğrudan Türkiye’ye bağlamayı amaçlıyor. Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki yönde engelsiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşım bağlantılarının güvenliğini garanti eder.” Metinde ayrıca, “Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım bağlantılarının inşası gerçekleştirilecektir” cümlesi yer aldı. ABD Başkanı Donald Trump, Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı Beyaz Saray’da ağırladı ve iki lider burada bir anlaşma imzaladı. Anlaşma kapsamında “Uluslararası Barış ve Refah İçin Trump Yolu” ya da kısaca “TRIPP” olarak adlandırılan koridorun işletmesi 99 yıllığına ABD’ye verildi.

Dış cepheden bakıldığı zaman Azerbayca’nın zaferi birçok getirisi olan bir durum yaratmıştır lakin antlaşma sonunda bölgenin güvenliği Ermenistan kollarına bırakılmış ve koridora “Trump Koridoru” denilecektir. Koridorun güvenliğini Ermeniler sağlayacak, İşletmesini bir Amerikan şirketi yapacaktı. Elbette getirisi götürüsünden daha fazladır lakin bir Türk toprağının 99 yıl boyunca bölgede emaresi bulunmayan bir ülkeye işletmesinin bırakılması Türk kültürü bakımından hoş bir durum yaratmamaktadır. Peki Azerbaycan Halkı bu duruma ne demektedir?

Azerbaycan Halkı

14-16 Ağustos 2025 tarihinde ülke genelinde (1.100 kişilik katılım)

%90,4 oranla bu antlaşmanın ekonomik ve ulaştırma fırsatı getireceğini düşünüyor. %89,3 lük kesim ise bu antlaşmanın daimi bir barış getireceğini düşünüyor. Aynı zamanda halkın %57,1 inin ABD ile stratejik işbirliği her durumda gerekli diyor. Genel olarak halk Azerbaycan Halkı bu antlaşmayı bir zafer olarak görüyorlar. Aynı zamanda antlaşmayı dönüm noktası olarak nitelendiriyorlar. 

Sonuç olarak görmekteyiz ki halk sonuçlardan memnun durumdadır. Halkın benimsediği bir toprak kaybı yüzünden başlatılan bir savaşın sonuçlarının egemenlikten taviz durumuna evrilmesi tezatlık yaratmaktadır lakin somut durumda halk ile devlet paralel bir şekilde konum almıştır.